Klauzule abuzywne, znane również jako niedozwolone postanowienia umowne, to zapisy w umowach kredytowych, które zostały narzucone konsumentowi przez bank, bez możliwości negocjacji i w sposób naruszający jego interesy.
- W kontekście umów frankowych, klauzule te często dotyczą mechanizmów przeliczania kwoty kredytu i rat na podstawie zmiennego kursu walutowego, co prowadzi do znacznego obciążenia kredytobiorców. Stosowanie takich klauzul jest sprzeczne z zapisami Kodeksu Cywilnego i może prowadzić do unieważnienia całej umowy lub jej części przez sąd.
Jakie przepisy kodeksu cywilnego określają klauzule abuzywne?
Podstawą prawną regulującą klauzule abuzywne w polskim prawie jest art. 385¹ Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że postanowienia umowy zawartej z konsumentem, które nie zostały indywidualnie uzgodnione i kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta, nie wiążą go. Klauzule te mogą być zakwestionowane zarówno na drodze sądowej, jak i przez UOKiK, który prowadzi rejestr klauzul niedozwolonych.
Gdzie pojawiają się klauzule abuzywne?
W umowach frankowych klauzule abuzywne najczęściej pojawiają się w zapisach dotyczących mechanizmu indeksacji kredytu do waluty obcej, zasad przeliczania rat oraz warunków zmiany oprocentowania. Przykłady obejmują zapisy pozwalające bankowi na jednostronne określanie kursu walutowego, według którego przeliczane są kwoty kredytu i rat, co daje bankowi nadmierną przewagę nad kredytobiorcą.
Jak rozpoznać klauzule abuzywne?
Rozpoznanie klauzul abuzywnych wymaga analizy treści umowy kredytowej pod kątem zgodności z prawem oraz dobrymi obyczajami.
- W szczególności, należy zwrócić uwagę na postanowienia, które jednostronnie faworyzują bank, są niejasne lub skomplikowane dla konsumenta oraz dotyczą kluczowych elementów umowy, takich jak mechanizmy przeliczania kwoty kredytu czy zmiany oprocentowania.
Warto również porównać zapisy umowy z rejestrem klauzul niedozwolonych prowadzonym przez UOKiK.
Klauzule abuzywne w praktyce – konkretne przykłady umowy frankowe
Przykłady klauzul abuzywnych w umowach frankowych to między innymi:
- Postanowienia pozwalające bankowi na przeliczanie wartości kredytu według kursu walutowego ustalanego jednostronnie przez bank (np. Tabela Kursów Banku Millennium).
- Zapisy, które umożliwiają bankowi jednostronną zmianę oprocentowania kredytu w zależności od wewnętrznych kryteriów banku (np. w umowach mBanku).
- Postanowienia, które zobowiązują kredytobiorcę do spłaty kredytu według kursu sprzedaży waluty obcej, ustalanego przez bank na dzień spłaty raty, co zwiększa ryzyko po stronie konsumenta.
Konkretne przykłady klauzul abuzywnych, które występowały w umowach kredytów frankowych różnych banków:
Bank Millennium S.A.
- § 2 ust. 2: „Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millenium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.”
- § 7 ust. 1: „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku Millenium S.A.”
Te klauzule były uznane za abuzywne, ponieważ pozwalały bankowi jednostronnie ustalać kursy walut, co wpływało na wysokość zobowiązań kredytobiorcy.
mBank S.A.
- § 1 ust. 3: „Waluta waloryzacji kredytu: CHF.”
- § 10 ust. 5: „Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej BRE Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.”
Podobnie jak w przypadku Banku Millennium, te zapisy dawały bankowi pełną kontrolę nad kursem wymiany, co mogło prowadzić do nieprzewidywalnych i niekorzystnych dla kredytobiorcy zmian wartości rat.
Raiffeisen Bank International AG
- § 7 ust. 4 Regulaminu: „W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. (...) Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu.”
Klauzula ta, podobnie jak w innych przypadkach, pozwalała bankowi na jednostronne ustalanie kursu przeliczeniowego, co mogło prowadzić do nadmiernego obciążenia kredytobiorcy.
PKO BP S.A.
- § 1 ust. 1 pkt 14 COU: „Tabela kursów – Tabela kursów PKO BP SA obowiązująca w chwili dokonywania przez PKO BP SA określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w PKO BP SA oraz na stronie internetowej PKO BP SA.”
- § 22 ust. 2 pkt 1 COU: „ROR – środki z rachunku będą pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w PKO BP SA w dniu, o którym mowa w umowie.”
PKO BP również wprowadził zapisy, które pozwalały na jednostronne ustalanie kursu wymiany, co mogło być niekorzystne dla kredytobiorcy.
Jak chronić się przed klauzulami abuzywnymi?
Ochrona przed klauzulami abuzywnymi zaczyna się od dokładnej analizy umowy przed jej podpisaniem. Konsument powinien zasięgnąć porady prawnej, aby upewnić się, że umowa nie zawiera niedozwolonych postanowień. W przypadku już zawartej umowy, można domagać się jej unieważnienia lub zmiany warunków na drodze sądowej. Warto również śledzić orzecznictwo sądowe i decyzje UOKiK, które mogą dostarczyć argumentów w sporach z bankiem.
Analiza umowy frankowej z adwokatem
Profesjonalna analiza umowy przez doświadczonego adwokata jest kluczowa, aby zidentyfikować klauzule abuzywne i ocenić szanse na wygraną w ewentualnym postępowaniu sądowym. Adwokat może również pomóc w negocjacjach z bankiem oraz w procesie sądowym, reprezentując interesy kredytobiorcy.
Czy klauzule abuzywne mogą wystąpić w umowie ugody z bankiem?
Tak, klauzule abuzywne mogą wystąpić również w umowach ugody zawieranych z bankiem. Chociaż celem ugody jest zazwyczaj polubowne rozwiązanie sporu, banki mogą próbować wprowadzać do niej zapisy korzystne dla siebie, które mogą okazać się abuzywne. Dlatego ważne jest, aby każdą propozycję ugody dokładnie przeanalizować pod kątem zgodności z prawem i interesem konsumenta, najlepiej przy wsparciu prawnika.
